O Nas

O Nas

SPÓJNOŚĆ OBSZARU Spójność terytorialna. Obszar Pogórzańskiego Stowarzyszenia Dunajec-Biała, planowanego do objęcia Strategią Rozwoju Lokalnego, tworzy 9 gmin: Ciężkowice, Gromnik, Pleśna, Ryglice, Rzepiennik Strzyżewski, Szerzyny, Tuchów, Wojnicz, Zakliczyn w obrębie jednej jednostki administracyjnej, tj. powiatu tarnowskiego, w województwie małopolskim. Każda z gmin pozostaje w bezpośrednim lub przynajmniej w dalszym sąsiedztwie, stanowiąc zwarty geograficznie obszar (mapa w załączeniu). Łączna powierzchnia obszaru wynosi 827 km2, co stanowi 58,57 % powierzchni całego powiatu tarnowskiego. Cały obszar z racji spójności terytorialnej znajduje się w bliskim sąsiedztwie z jednym z głównych ośrodków miejskich województwa małopolskiego – Tarnowem. Obszar ten położony jest we wschodniej części województwa małopolskiego, w paśmie Karpat Zewnętrznych i mezoregionie Pogórza Ciężkowickiego. Cechuje go tym samym zróżnicowana rzeźba terenu – od terenów nizinnych po podgórskie, z najwyższym wzniesieniem Brzanka (Dobratyń) o wysokości 534 m n.p.m. Spójność obszaru Pogórzańskiego Stowarzyszenia Dunajec-Biała nie ma wyłącznie charakteru terytorialnego, ale występuje także na płaszczyznach: historycznej, kulturowej, przyrodniczej, społecznej i gospodarczej. Spójność historyczna: gminy obszaru łączy historia sięgająca XI wieku, i związana jest z osadnictwem i poszerzaniem zagospodarowania terenu przez współczesne społeczności. Powstawanie osad wiejskich występuje na tym obszarze w wiekach XIII, XIV i XV. W tych czasach przez obszar przechodziły szlaki handlowe, które wpływały na rozwój kilku miejscowości a to z kolei umożliwiało lokację miast. Najważniejszymi historycznymi elementami wspólnymi dla wszystkich gmin obszaru były lokacje miejskie: Wojnicza w 1239 r., Tuchowa 1340 r., Ciężkowic w 1348 r., i Zakliczyna w 1557 r. Wokół tych miast rozpoczęła się koncentracja rozwoju rzemiosła i rolnictwa. W kolejnych wiekach, miasta rozwijały się i funkcjonowały w podobnych uwarunkowaniach społecznych, kulturowych i gospodarczych. Obszar Pogórzańskiego Stowarzyszenia Dunajec-Biała w czasie I wojny światowej znajdował się na linii frontu wschodniego, a na nim toczyło się szereg potyczek, bojów i bitew z udziałem mieszkańców tego obszaru. W walkę o niepodległość zaangażowane były społeczności wszystkich gmin. W dwudziestoleciu międzywojennym nastąpił równomierny rozwój gmin tego obszaru oraz formowanie struktur samorządowych, stowarzyszeniowych, oświatowych i instytucjonalnych. W czasie II wojny światowej mieszkańcy gmin wspólnie tworzyli na tym obszarze oddziały partyzanckie Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej, które swoimi działaniami ugruntowywały zwycięstwo nad niemieckim okupantem. Czas powojenny w gminach poświęcono na odbudowanie infrastruktury komunikacyjnej, edukacyjnej i instytucjonalnej oraz dążeniu do wolności, demokracji i suwerenności. Spójność historyczną wyrażają tu i opisują publikacje, książki i wydawnictwa historyczne. Spójność kulturowa: obszar gmin zamieszkiwany jest przez grupę etniczną zwaną Pogórzanami we wspólnocie z ludem wschodnio-krakowskim. Położony jest on na pograniczu górskich obszarów beskidzkich zasiedlonych przez ludność łemkowską na południu i południowym wschodzie (Łemkowie Zachodni), Lachów Sądeckich na południowym-zachodzie oraz ludność nizin prawobrzeżnych obszarów nadwiślańskich (rejon Brzeska i Tarnowa, tzw. Krakowiacy Wschodni) na północy. Specyfika kultury Pogórza wynika z twórczego powiązania oraz adaptacji tradycji i zwyczajów tych ludności na rzecz stworzenia własnej tożsamości. Ta tożsamość wyrażana jest w kultywowaniu swoistego rodzaju tradycji kulturowej, która na styku i granicach innych wyrazistych grup łączy niejako ich kulturowość i wskazuje na swoją. Na kulturowość tego obszaru niewątpliwy wpływ miała religia. Od XIII wieku kształtowały się silne ośrodki religijne również z udziałem zakonów jak Benedyktyni w Tuchowie, Franciszkanie w Zakliczynie, Redemptoryści w Tuchowie. To przy ośrodkach religijnych kształtowane były postawy kultywowania obyczajów, zwyczajów, obrzędów, tradycji oraz pokoleniowości kulturowej. Z biegiem czasu społeczność zrzeszona w grupach i samorządach przejęła owe kultywowanie tradycji i uczyniła z niej bardziej otwartą i kreatywną. Ten obszar cechowała swoista gwara, która we wszystkich gminach była jednakowa, ona determinowała też zachowania twórcze w tym np. śpiew a on melodię. To zachowane jest w repertuarach kapel, zespołów, grup ludowych i folklorystycznych. Wszelkiego rodzaju twórczość ludowa: muzyczna, literacka, artystyczna, rękodzielnicza, rzemieślnicza posiada mimo subtelnych różnic jednorodność kulturową. To wyrażone jest w architekturze, miejscach pamięci i czci, symbolice obrzędowej, oprawie artystycznej, sposobie zachowania i komunikacji. Organizowane wydarzenia i imprezy na obszarze utrwala i podtrzymuje spójność kulturową. Bogactwo dziedzictwa kulturowego obszaru Pogórzańskiego Stowarzyszenia Dunajec-Biała pokazywana jest w licznych izbach regionalnych, pamięci i muzeach. Opisana jest w licznych publikacjach, opracowaniach i periodykach kulturowych. Spójność przyrodnicza: obszar Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki i Ciężkowicko Rożnowskiego Parku Krajobrazowego, które charakteryzują się licznymi wzgórzami a pomiędzy nimi dolinami w korytach rzek Dunajec i Biała. Gminy charakteryzuje wysoka lesistość oraz obecność osobliwości geologicznych i pomników przyrody. Na ich terenie zlokalizowane są parki krajobrazowe oraz obszary chronionego krajobrazu, a także naturalne wody mineralne. Obfitość licznych kompleksów leśnych, drzewostanów, zadrzewień śródpolnych, potoków, na terenie przenikających się mniejszych i większych wzgórz w tym dolin i płaskowyżów sprawia, że obszar jest niezwykle urokliwym pejzażowo miejscem i spójnym krajobrazowo. Obszar ma umiarkowanie ciepły i łagodny mikroklimat, z naturalnym przewiewem charakterystycznym dla wzniesień i naturalną wentylacją nawiązującą do przebiegu dolin. Występują na nim przede wszystkim: gleby brunatne, gleby psuedobielicowe, wraz z utworami lessowymi lub lesso-podobnymi, a także mady, wytworzone z osadów aluwialnych rzek Dunajec i Biała i jej dopływów. Specyficzne warunki przyrodnicze Pogórza stwarzają dogodne warunki do rozwoju rolnictwa ekologicznego, a także produkcji warzywniczo-ogrodniczej i sadowniczej. Spójność społeczna: struktura społeczna w każdej z gmin obszaru Pogórzańskiego Stowarzyszenia Dunajec-Biała jest podobna, a warunkują ją rozwój i tendencje społeczno- gospodarcze oraz tendencje w regionie oraz kraju. Około 36% dzieci i młodzież, 38% osoby w wieku produkcyjnym i 26% w wieku poprodukcyjnym. Źródłem ich utrzymania w kolejności są: praca zawodowa, świadczenia społeczne i socjalne, prowadzenie małej i średniej przedsiębiorczości, prowadzenie gospodarstwa rolnego. Większość mieszkańców posiada własne małe gospodarstwa rolne, ale one nie stanowią dochodu dla rodzin. Na całym obszarze w strukturze małą część stanowią osoby bezrobotne, ale są one bez kwalifikacji zawodowych i utrzymują stałą tendencję w tej strukturze. Stałą tendencją jest również sytuacja demograficzna, pomimo sprzyjających rozwiązań systemowych. Na poziomie dobrym jest poziom wykształcenia i umiejętności wśród osób produkcyjnych, co pozwala na wprowadzanie ewentualnych przebranżowień zawodowych lub prowadzenie własnej działalności w różnych sektorach gospodarczych w tym wykorzystania zasobów rolniczych. Społeczność obszaru jest aktywna w realizacji działań prorozwojowych społecznych i gospodarczych oraz kulturowych, a także podejmująca wyzwania dotyczące świadczenia usług publicznych, rozwijania kapitału społecznego oraz lokalnej przedsiębiorczości. Spójność gospodarcza: obszar Pogórzańskiego Stowarzyszenia Dunajec-Biała, to obszar rolniczy, w którym dominują małe gospodarstwa (1-5) w większości nie gospodarowane, utrzymywane z potrzeby zabezpieczenia majątkowego, w niewielkiej części ziemie gospodarstw są dzierżawione. Gospodarstwa te w znikomej części są przychodowe dla ich właścicieli, jeśli już to stanowią dodatkowy przychód. W każdej z gmin do 7% gospodarstw rolnych prowadzonych jest w sposób na tyle produkcyjny aby mogły stanowić przychód pozwalający na funkcjonowanie i rozwój. Struktura gospodarcza obszaru to wymienione gospodarstwa rolne oraz mała i średnia przedsiębiorczość, która w większości skoncentrowana jest na handlu oraz usługach, a w niewielkiej części na przetwórstwie czy produkcji. Działalność: handlowa jest prowadzona w pełnym zakresie branżowym; usługowa obejmuje branże budowlane, montażowe, naprawcze, gastronomiczne; produkcyjna to: spożywcze, drzewne, konstrukcji stalowych; przetwórcza to marginalne przydomowe przetwórstwo spożywcze. Obszar jest atrakcyjny i spójny pod względem kulturowym, turystycznym i przyrodniczym w tym rolniczym, niestety te atuty nie są w pełni wykorzystane. Kierunkowanie rozwoju gospodarczego w te branże i umacnianie sektora wzmocni atrakcyjność inwestycyjną na obszarze, zaś jego spójność pozwoli na tworzenie nowych działalności i powstawanie małych i średnich przedsiębiorstw w tym rolniczych. Spójność gospodarczą obszaru wzmacnia infrastruktura komunikacyjna, komunalna oraz działania wspierające sektora publicznego.
Translator »
Skip to content